De Très Riches Heures van de Duc de Berry in majesteit in Chantilly

Als juweel in de collecties van het Musée Condé in Chantilly (dat volgens de wens van de schenker, de Duc d’Aumale, niet kan worden uitgeleend), wordt het wel “de Mona Lisa van de manuscripten” genoemd, maar het zou net zo goed de “Bijbel van de westerse schilderkunst” kunnen worden genoemd: van Brueghels besneeuwde landschappen tot Van Goghs sterrenhemels, het heeft het allemaal. “Schilderkunst stond in boeken in de Middeleeuwen“, herinnert Mathieu Deldicque, directeur van het Musée Condé en curator van de tentoonstelling die dertien jaar duurde om voor te bereiden, ons eraan: “Het is de alfa en de omega, het staat er allemaal in…”.

Bevolkt door sprookjesachtige kastelen, dames en heren gekleed in weelderige gewaden en met goud geborduurde japonnen en bontmutsen versierd met veren, paarden steigerend in optochten, jachtpartijen en andere plezierfeesten, De mythische kalender, gereproduceerd in elk schoolboek, heeft grotendeels onze poëtische en ideale visie op de Middeleeuwen gevormd.

“Kathedraalboek

Deze verzameling gebeden, een “kathedraalboek”, stelt de gelovigen in staat om de liturgie van de getijden de hele dag door te volgen en ook het hele liturgische jaar door middel van een versierde kalender. De opdracht werd rond 1411 gegeven door de immense verzamelaar en bibliofiel Jean, hertog van Berry (zoon van de Franse koning Jean Le Bon), aan drie briljante verluchters, de gebroeders Limbourg. Dit “wereldboek” – waaraan achtentwintig kunstenaars meewerkten(kopiisten, letterschrijvers, ornamentisten, enz.) – bleef onvoltooid bij de dood van deze kunstvorst, wiens getijdenboeken voor het eerst sinds 1416 in dezetentoonstelling te zien zijn. Het werd in de loop van de eeuw voltooid door andere beroemde verluchters, zoals Barthélémy d’Eyck rond 1446 voor de koninklijke familie en Jean Colombe rond 1485 voor Karel ^I van Savoye, die het boek erfde. Het duurde meer dan 70 jaar om de decoratie van dit manuscript te voltooien, net zo lang als het duurde om een kathedraal af te werken… De Très Riches Heures, een waar icoon van de Middeleeuwen, weerspiegelt een reeks invloeden, zowel oude als moderne, Vlaamse en Italiaanse (met name Sienese en Florentijnse), die aan de basis lagen van een ware revolutie in boekverluchting, die op haar beurt een aantal schilders inspireerde van die gezegende periode waarin kostbaarheid rijmde met vindingrijkheid…

Foto omslag: Le Paradis et l’Annonciation, uittreksel uit de Très Riches Heures van de Duc de Berry © Bibliothèque du musée Condé, Château de Chantilly, GillesKagan