Basiliek 2030: Maredsous investeert in zijn erfgoed en gelooft in de toekomst van zijn gemeenschap

Schijn bedriegt. Vanaf de esplanade gezien zien de 59 meter hoge torens van de Basiliek van Saint-Benoît er majestueus uit. Maar je hoeft alleen maar door de poorten te stappen om de omvang van de schade te zien. ” Als je de basiliek van buiten bekijkt, lijkt deze in goede staat te zijn. Maar zodra je binnenkomt, ontdek je een beschadigd, vochtig gebouw, met verf die eraf valt en bakstenen die hier en daar zichtbaar zijn. “, vertrouwt pater François Lear, verkozen tot 9ᵉ abt van Maredsous in december 2024, toe.

Dit 72 meter lange neogotische bouwwerk, ontworpen doorarchitect Jean-Baptiste Bethune en voltooid in 1891, heeft bijna 150 jaar standgehouden zonder grote ingrepen. De oorspronkelijke leistenen daken bedekken nog steeds 3.500 m². De 6.000 m² gevels in klein Denée-graniet vertonen barsten. Vocht sijpelt naar binnen, verzwakt het metselwerk en tast het pleisterwerk aan. De 62 ramen, 136 lancetten en drie monumentale deuren moesten dringend worden gerestaureerd.Architect Freddy Paquet, die de locatie goed kent, is voorzichtig: “Het is niet hetzelfde als de Notre-Dame de Paris, maar het werk is nodig om de locatie te behouden. Het gebouw staat niet op instorten, maar de kritische drempel nadert en langer uitstellen zou exponentiële kosten met zich meebrengen en een belangrijke regionale erfgoedlocatie in gevaar brengen.

Een monumentale set specificaties

Het project“Basilica 2030” omvat een programma van werkzaamheden in twee fasen. Ten eerste de buitenkant: een complete revisie van de daken, vervanging van de zinken dakbedekking, restauratie van de kroonlijsten en regenpijpen, renovatie van de dakkapellen en glas-in-loodramen. Tussen de 6.000 en 6.500 m² kleine granieten gevels zullen worden gerestaureerd. De drie monumentale deuren krijgen hun oorspronkelijke uiterlijk terug. Het interieur zal worden behandeld tegen vocht, de afdichtingen in de 136 lancetten die de muren van het heiligdom doorboren zullen worden vervangen en het koor, de zijbeuken en de zijkapellen zullen worden opgeknapt om een esthetiek te herstellen die overeenkomt met Bethune’s oorspronkelijke bedoelingen.

De werkzaamheden beginnen in het voorjaar van 2026 en duren tot 2030. Het tijdschema is strak, maar symbolisch coherent: in 2026 viert deabdij het honderdjarig bestaan van de titel van basiliek, verleend door paus Pius XI op 13 oktober 1926 vanwege de belangrijke bedevaart naar Sint Benedictus. De basiliek blijft open voor het publiek tijdens de duur van de werken. Sébastien Salvato, een beeldhouwer uit de ateliers vande abdij, zal verantwoordelijk zijn voor de technische aspecten. De bouwbedrijven zijn plaatselijk.

Ongekend bestuur om te voldoen aan de erfgoedeis

Het opstarten van een dergelijk programma was geen gemakkelijke taak.De abdij van Maredsous heeft zo’n 200 mensen in dienst (80 vaste medewerkers en veel seizoensarbeiders) en genereert aanzienlijke inkomsten via haar partnerschappen met de kaasmaker Bel (het bedrag van de dividenden die aan de abdij worden betaald, lekte onlangs uit naar de pers, wat tot controverse leidde. Charles d’Orjo, de eerste CEO van de non-profitorganisatie die de activiteiten en activa van de abdij beheert, weigerde commentaar te geven op de zaak, noot van de redactie) en brouwer Duvel Moortgat. Maar de financiële vergelijking blijft broos. ” Abbaye Maredsous VZW heeft een fragiel evenwicht door de onderhoudskosten die de laatste jaren duizelingwekkend zijn geworden. Het kost elk jaar 1,7 miljoen euro om de site te onderhouden. Dit is de eerste keer dat we dit kunnen doen,” legt Charles d’Orjo uit, die in 2024 werd aangesteld in de unieke functie van Algemeen Directeur van de VZW.

Deze oud-student van het Collège Saint-Benoît, die 12 jaar bij Unilever heeft gewerkt en ook in Zwitserland, Zweden en Nederland, heeft ermee ingestemd om de teugels over te nemen van een atypische structuur: een erfgoedorganisatie zonder winstoogmerk die lijkt op een kmo, met zijn beperkingen op het gebied van bestuur, personeel en rentabiliteit, maar waarvan de primaire missie niet winst is. ” De VZW heeft als sociaal doel het erfgoed van de abdij in stand te houden en het voortbestaan van de gemeenschap mogelijk te maken “, vat hij samen. Bezoek Pater François Lear had verwacht: “ Omdat ik ervan overtuigd ben dat de abt niet alles kan doen. Daar is hij niet voor opgeleid. De financiële wereld wordt complex. Ik ben daar niet voor opgeleid. Er was dus behoefte aan een nieuw bestuur dat aan een professional werd toevertrouwd. “. Deze helderheid weerspiegelt de omvang van de uitdaging: het beheren van 17 hectare, het verwelkomen van 600.000 bezoekers per jaar en het waarborgen van de toekomst op lange termijn van een site die de grootste lokale werkgever is.

Maar het grootste obstakel ligt ergens anders. De basiliek van Saint-Benoît staat niet op de monumentenlijst. Daardoor zijn er momenteel geen overheidssubsidies beschikbaar, hoewel deabdij momenteel verschillende mogelijkheden voor overheidsfinanciering onderzoekt. In de tussentijd zal deabdij de 2,5 miljoen euro zelf moeten opbrengen. ” Maredsous heeft de slechte reputatie rijk te zijn, maar dat is natuurlijk niet het geval “, legt Charles d’Orjo uit. Naast de jaarlijkse onderhoudskosten van 1,7 miljoen euro is er 300.000 euro aan energiekosten. De inkomsten uit toerisme zijn nauwelijks kostendekkend. Een uitzonderlijk project van deze omvang vereist daarom een geheel nieuwe financieringsstrategie.

2,5 miljoen ophalen: innovatie voor de gemeenschap

Bij gebrek aan onmiddellijke overheidssubsidies heeft deabdij gekozen voor een participatief en ondernemend model. De eerste hefboom is een partnerschap met de Koning BoudewijnstichtingDe eerste hefboom is een partnerschap met de Koning Boudewijnstichting, die fiscale voordelen biedt voor schenkingen van €40 of meer. Op de site zullen terminals worden geïnstalleerd. “Als elke persoon die Maredsous passeert één euro zou schenken, zou de basiliek gered zijn, ” zegt de abt met een mengeling van hoop en pragmatisme. Met 600.000 bezoekers per jaar lijkt de vergelijking eenvoudig. Het enige wat nog moet gebeuren is de mensen overtuigen.

Tweede hefboom: het liefdadigheidsbier “Basilique”. Dit pilsbier met een alcoholgehalte van 7,3% wordt gebrouwen in de microbrouwerij van deabdij in samenwerking met Duvel Moortgat, sinds 1963 de vaste partner van deabdij. Wat het speciaal maakt, is dat het verrijkt is met een distillaat op basis van jeneverbessen, meidoorn, hazelnootkatjes en berenklauw, geproduceerd door de distilleerderij van de abdij (een knipoog naar Invictus gin, voor Maredsous gedistilleerd door Adrien Desclée de Maredsous, een rechtstreekse afstammeling van de stichters van deabdij). Het assortiment omvat ook een tripel en een fruitige aardbei. Alle winst gaat naar het restauratieproject. ” L e monniken hebben altijd bier gebrouwen om te overleven, ter vervanging van vlees in vroeger tijden. Tegenwoordig brouwen we niet meer voor vitamines, maar om een restauratieproject te steunen. “glimlacht Vader François.

Deabdij breidt ook haar culturele initiatieven uit: een tweetalige tentoonstelling “Maredsous, gisteren en vandaag”, in opdracht van kunsthistoricus Gérald Decoster, zal tot januari 2026 de geschiedenis van het gebouw in de kloostergang weergeven. Een festival van kerstconcerten, van 22 november tot 12 december 2025, zal prestigieuze ensembles samenbrengen waaronder Laus Aeterna, het Imagine de Mettet koor, de IMEP Baroque Studio onder leiding van Sophie Karthäuser, en de Augsburger Domsingknaben begeleid door het B’Rock Orchestra. Elke tweede en vierde zondag van de maand zijn er gratis rondleidingen.

Deze hybride financiering (mecenaat, solidaire economie, evenementen) weerspiegelt een overtuiging: dat erfgoed niet alleen per decreet kan worden gered, maar door collectieve steun. “ We moeten het in de eerste plaats doen voor het gebouw, voor het erfgoed. Maar ook omdat ik het, door de verplichting om erfgoed te beschermen, zie als een teken, een symbool van het goede voor mijn gemeenschap en de mensen om ons heen”. zegt pater François Lear.

Een levend erfgoed doorgeven

Het project“Basilica 2030” is meer dan alleen een technische kwestie. Het stelt het begrip overdracht ter discussie. Maredsous is geen versteende plek: een gemeenschap van een twintigtal monniken leeft er volgens de benedictijnse regel, er ontstaan nieuwe roepingen, 200 mensen werken er en elk jaar komen er honderdduizenden bezoekers. De basiliek restaureren betekent bevestigen dat deze plek nog steeds iets te zeggen, te bieden en te belichamen heeft. “Het is geen sprint, het is een marathon,” zegt de abt. Een marathon die zal eindigen in 2030, wanneer de Sint-Benoîtbasiliek, bevrijd van scheuren en vocht, de glans zal terugkrijgen die Jean-Baptiste Bethune er bijna 150 jaar geleden aan gaf. Een glans die deze keer zal zijn herwonnen dankzij de mobilisatie van een gemeenschap die weigert te laten uitwissen door de tijd wat ze heeft geërfd.