Kean, het toneelstuk van Alexandre Dumas bewerkt door Jean-Paul Sartre in het Théâtre Royal des Galeries

Terwijl hij een van de meest illustere romanschrijvers uit de Franse literatuur is, is Alexandre Dumas ook een van de belangrijkste en productiefste toneelschrijvers uit de Romantiek. We hebben zo’n dertig toneelstukken aan hem te danken die lange tijd nauwelijks zijn opgevoerd. Met de onbetwistbare uitzondering van Kean, vooral dankzij Sartres bewerking van het stuk in 1953 (uitgevoerd en geregisseerd door Pierre Brasseur). Sindsdien is alleen deze versie opgevoerd, en het Théâtre des Galeries brengt hem nu bij ons.

Edmund Kean was een briljante Engelse acteur die door heel Londen werd aanbeden. Hij was een buitengewone vertolker van de grote Shakespeariaanse rollen, maar tegelijkertijd een schandalig fenomeen, een losbandige losbol met schulden, een dronkaard, een vechtersbaas en een man met veel affaires. Hij stierf afasisch en halfgek op 44-jarige leeftijd in 1833. Ten tijde van de première in 1836 (met de grote Frédérick Lemaître in de hoofdrol) was Dumas “toneelstuk vrijwel actueel. Het is gebaseerd op een episode uit het leven van deacteur, die het doelwit was van een samenzwering vanwege zijn verdorven levensstijl. Kean is verliefd op twee vrouwen: gravin Éléna(Laurence d” Amelio), de vrouw van de Deense ambassadeur(Jean-Michel Vovk), en Anna Damby(Shérine Seyad), een rijke jonge bourgeois erfgename. Hij heeft ook een dubbelzinnige relatie (vriendschap-wantrouwen, concurrentie om de liefde) met de Prins van Wales(Dominique Rongvaux). Kean vanAlexandre Dumas is de typische romantische held, donker, wanhopig en gekweld, wiens genialiteit alleen tot uiting kan komen in overdaad. Désordre et Génie is in feite de ondertitel van Dumas ‘werk, die Sartre in zijn bewerking heeft geschrapt.

De auteur van La Nausée herschreef het stuk. Hij moderniseerde de toon, verlichtte de romantische inhoud en maakte de twee hoofdthema’s nog prangender: de sociale ongelijkheid van geboorte en de verwarring van deacteur tussen zijn eigen bestaan en zijn rollen, tussenkunst en leven. Het is goed om te onthouden dat in de 19e eeuw zelfs de beroemdste acteurs nog geen toegang hadden tot eer. Lord Mewill(Pierre Poucet) weigert een duel met Kean omdat een man van zijn stand niet met een acrobaat vecht. Wat betreft de verwarring tussen de werkelijkheid en het toneel legt Kean bijvoorbeeld uit dat een acteur alle passies zelf moet kennen om ze goed te kunnen uitdrukken. Verscheurd tussen bewondering en minachting tegelijk, leidt Keans drang naar waanzin ertoe dat hij de theaterconventie overschrijdt. Tijdens een voorstelling doorbreekt hij de beroemde vierde wand die het toneel van het publiek scheidt en spreekt hij rechtstreeks tot de hoofdrolspelers die zich in een kleedkamer vooraan het toneel bevinden.

De rol van Kean vertolken is een overweldigende taak die maar weinig acteurs hebben aangedurfd. Belmondo koos dit stuk in 1987 voor zijn terugkeer op het toneel na een afwezigheid van 28 jaar (in een regie van Robert Hossein was het een ware triomf). Daniel Hanssens neemt deze bij uitstek complexe rol met brio op zich. Hij slaagt erin om naadloos een hele reeks emoties en gevoelens over te brengen, zelfs tegenstrijdige, in dezelfde scène of zelfs in dezelfde zin. Daniël Hanssens “fysieke gestalte maakt de momenten van onverwachte kwetsbaarheid en naïviteit in zo” n personage des te aangrijpender. Het belang van de hoofdrol is zo overheersend dat het dat van de tientallen partners die hem omringen overschaduwt.

Een speciale vermelding verdient de prestatie van Laurence d’Amelio, die er met zijn charme en talent in slaagt een personage te creëren dat niet bepaald sympathiek is. De regie vanAlain Leempoel legt een versneld tempo op. Hij heeft in het bijzonder een aantal van de te lange lijnen (tunnels in theaterjargon) ingekort. Gelukkig maar, want het stuk is lang en sommige scènes zijn soms wat langdradig. Het decorontwerp van Lionel Lesire is symbolisch en bedrieglijk vereenvoudigd. Een set grote spiegels bijvoorbeeld, sommige klassiek, andere eenrichtings (transparanten/reflecties), staan tussen oversized boekomslagen met daarop de titels van Shakespeare-stukken.

Een toneelstuk dat een van de meest opmerkelijke mise en abyme is van het theater binnen het theater.