Matthieu Ricard: "Verwondering cultiveren is een manier om wanhoop te weerstaan".

Eventail.be – Wat heeft je ertoe aangezet om dit nieuwe album te publiceren?
Matthieu Ricard – Het is de bekroning van vijfenzestig jaar fotografie. Maar de foto’s zijn recent, want na het vijftiende boek wil je niet in herhaling vallen. In zekere zin is dit album de realisatie van een visie op de wereld, een manier om die te vertalen in beelden door te spelen met licht, chromatische symfonie en de vrije figuur. Dekunst van de fotografie is het oog dat gedurende meer dan zes decennia is getraind. En dus geven we ons over aan een soort improvisatie. Als er een magisch moment is, zijn we er! We schilderen met licht en met tijd. Het licht kan 15 seconden duren en dan volledig veranderen.

– Naast de afbeeldingen beschrijf je vijf kleuren
– De structuur van het boek is erg geëvolueerd. In het begin had ik het idee van een mineraal licht. Ik fotografeerde grotten, bergtoppen en zelfs de lucht. Mensen zeiden dat het een beetje saai was. Dus begon ik te praten over de vijf kleuren van de regenboog. In deze geest tonen de foto’s zowel de schoonheid van het exterieur als de schoonheid van het interieur. Geordend op kleur worden ze geassocieerd met vijf boeddhistische wijsheden en deze vijf families van Boeddha worden symbolisch weergegeven door een mandala, met wit in het oosten, geel in het zuiden, rood in het westen, groen in het noorden en blauw in het midden. Er zijn ook schakeringen, tussentinten en mengsels: oranje, roze, watergroen, violet, enz.

– Je hebt gereisd naar Portugal, Frankrijk, Chili, Turkije, IJsland… Je foto’s brengen een universele boodschap van schoonheid en sereniteit?
– Ik reis nu veel minder. Ik heb tien jaar in Bhutan gewoond en ben tweeëntwintig keer naar Tibet gereisd. Elke keer maakte ik van deze reizen gebruik om foto’s te maken zodra gezichten en landschappen mijn aandacht trokken. Op dit moment, met alle drama’s, alle zinloze bloedbaden, zouden we misschien wat meer vertrouwen moeten hebben in onze gemeenschappelijke menselijkheid. Dat betekent schoonheid, tegenover de menselijke natuur. Het is meer dan een hoop, het is een manier om de wereld te zien. Verwondering koesteren is een manier om wanhoop te weerstaan en opnieuw verbonden te raken met solidariteit. Als iets je verwondert, zul je het niet vernietigen, je zult erom geven, je zult het respecteren.

– Je begon met fotograferen toen je 13 was. Onder welke omstandigheden?
– Toen ik 12 was, kreeg ik een Foca Sport filmcamera als verjaardagscadeau. Ik vond het altijd leuk om naar de reflecties in plassen te kijken. Onmiddellijk kwam het licht tevoorschijn. En zo kon fotografie voor mij het spel van licht vastleggen. Een schilder werkt met vaste objecten. Hij kan transparantie toevoegen door te aquarelleren, maar hij heeft nog steeds een drager. Fotograferen betekent schilderen, tekenen met de glans. Licht en tijd zijn je materiaal. Een schilder daarentegen heeft kwasten, tubes verf en canvas. Dat is niet hetzelfde. Ik kreeg meteen zin om te kijken, misschien wel, naar wat ons omringt. Je moet eerst beginnen met zien, want je kunt veel dingen missen en er nooit echt naar kijken. Je begint te denken, naarmate je dichterbij komt, dat er iets te grijpen valt, op dat precieze moment en op die precieze plek.

– Wat was je eerste foto?
– Ik kan me de allereerste niet herinneren. Maar ik herinner me wel dat ik foto’s nam van een zilveren vaas die werd weerspiegeld in het licht. Ik herinner me ook dat ik een portret nam van een jong meisje door een mistig raam. Ik toonde de foto aan Henri Cartier-Bresson, een vriend van de familie. Hij keek er met enige minachting naar. Ik vond een doos met mijn foto’s van toen ik 15-16 was. Vandaag zou ik ze meteen in de vuilbak gegooid hebben. Volgens Henri Cartier-Bresson gooi je de eerste tienduizend foto’s weg voordat je iets publiceert. Het is waar dat je moet leren fotograferen. Dertig of veertig jaar later publiceerde ik mijn eerste fotoboek, The Spirit of Tibet. Ik liet het aan Henri zien. En die keer bekeek hij alle platen één voor één. De volgende dag zei hij tegen me: “Matthieu’s spirituele leven en zijn camera zijn één en dezelfde, en dat is waar deze positieve, eeuwige beelden vandaan komen. Dus ik was natuurlijk heel blij met wat hij me dertig jaar eerder had verteld.

– Heb je fotografiecursussen gevolgd?
– Nee, maar ik had wel mentoren. De eerste was André Fatras, een van de twee pioniers van de natuurfotografie in Frankrijk in de jaren zestig. Ik was vijftien. Daarna ontdekte ik het werk vanErnst Haas, een Oostenrijkse en Amerikaanse fotograaf die pionierde met kleurenfotografie in de jaren 60, toen kleur als afleidend en illustratief werd beschouwd. Toen de fotografie aan het eind van de 19e eeuw werd geboren, bestond kleur nog niet. Haas zei: ” Het beslissende moment in kleur is niet hetzelfde als in zwart-wit. Het is een andere vorm van expressie. “Voor mij is de wereld in kleur en ik leef in kleur. Ik heb een boek in zwart-wit gepubliceerd , Visages de paix et Terre de sérénité. En dat waren de enige goede recensies die ik kreeg. Ik zie het als een beetje snobisme. Vandaag de dag is het debat een beetje achterhaald.

De royalty’s van het nieuwe boek van Matthieu Ricard zullen worden gedoneerd aan de solidariteitsprojecten van de Karuna-Shechen vereniging, die hij heeft opgericht en die in India, Nepal en Tibet werkt om de meest achtergestelde bevolkingsgroepen te helpen.

Foto omslag: © Raphaele Demandre/Allary Éditions