Lofzang op het heilige in de moderne architectuur

Al bijna twintig jaar, Jamie McGregor Smith de architectonische sporen van de menselijke geschiedenis, de Amerikaanse neotopografische beweging en de schoonheid van het industriële landschap als het verdwijnt en wordt getransformeerd. Na zijn serie Brutalist London, die zich richtte op de impact van de sociale omwenteling in het naoorlogse Europa, gaat hij op dezelfde voet verder met het boek Heilige moderniteit. Hier biedt de Britse fotograaf, die in Wenen woont, ons een nog fascinerender verkenningstocht: die van de christelijke architectuur die radicaal breekt met het traditionalisme. Mijn eerste bezoek was aan dekatholieke kerk Wotruba [in de wijk] Liesing, in Wenen,” legt hij uit in het voorwoord. Het concept werd geboren uit een beeldhouwwerk, waarbij de kunstenaar geloofde dat zijn project door God in een droom aan hem was doorgegeven. Ik was verbaasd dat dit vooruitstrevende kunstwerk, bestaande uit 152 onregelmatige betonblokken, werd besteld door zo’n conservatieve instelling. Het herdefinieerde mijn idee van wat een kerk kon zijn: zowel mooi als bruut.”

De modernistische wending

Jamie McGregor Smith neemt ons mee op een fotografische pelgrimstocht van meer dan vier jaar door Europa. Hij vereeuwigt een honderdtal heilige plaatsen die sinds het begin van de jaren 1960 “het verbond tussen de kerk en de atheïstische architect” hebben gemarkeerd. Hier splitst hij in verschillende hoofdstukken de vernieuwende benadering vankerkelijke architectuur op, waar vormen en texturen, brutalisme en structureel expressionisme door elkaar lopen. Van het Verenigd Koninkrijk totItalië, via Zwitserland,Duitsland,Oostenrijk en Polen, nodigen deze juwelen uit tot verwondering en nieuwsgierigheid. De kerken verlaten niet alleen de hoekige, kruisvormige gotische en Byzantijnse stijl, maar zijn ook een voorbode van de veranderingen in de maatschappij en omarmen een individuele spiritualiteit. “Deze gebouwen vormen een brug tussen twee werelden: de Verlichting en dogmatisme,historicisme en futurisme, het rationele en het bovennatuurlijke”, vervolgt Jamie McGregor Smith. Aan de hand van tekst en afbeeldingen geeft hij een eenvoudige maar diepgaande analyse van de vele definities van het heilige. Het brutalisme, tot nu toe gewijd aan administratieve, wetgevende, sociale en culturele gebouwen, opent nieuwe perspectieven.

Spectraal zicht

“Sommige van deze kerken zijn vrolijk vijandig, andere kil minimalistisch. Veel lijken op militaire bunkers of bunkers uit de Koude Oorlog, terwijl andere lijken op lichtgevende ruimteschipinterieurs die doen denken aan sciencefiction ^{uit het midden van de twintigste eeuw}. Deze objecten weerspiegelen zowel de tijdgeest van hun tijd als de traditionele christelijke boodschap,” vertelt hij enthousiast. Heilige moderniteit verkent een gebied dat weinig aandacht heeft gekregen. Dit verlangen, geboren uit het Tweede Vaticaans Concilie, om de relevantie van de katholieke kerk in de hedendaagse samenleving aan te tonen, heeft architecten in staat gesteld om vrijelijk af te wijken van de typologie van gebedshuizen.

Op deze pagina “s neemt Jamie McGregor Smith ons mee op deze hemelse reis, waarbij hij ingaat op apofatische theologie (de aard van God in wat hij niet is), verlichting tussen licht en duisternis, de symboliek van de ark en begrippen als alomtegenwoordigheid, transcendentie en incarnatie. Elk van zijn foto” s legt deze monumentaliteit en proteïsche esthetiek vast in de evolutie en patina van hun materialen en idealen. “Of je nu in God gelooft of niet, ze blijven indrukwekkend,” vertrouwt deze virtuoze veertiger je toe. Een blik vol wijsheid.

Foto’s: © Jamie McGregor Smith