Simon Gronowski: "Je kunt het verleden niet vergeten, want het kan terugkomen".

Simon Gronowski, een gepensioneerd advocaat, schreef in een boek (L’Enfant du 20e convoi, Ed. Racine, 2005) de ongelooflijke daad van zijn moeder, die hem in 1943 van deportatie redde door hem van een trein op weg naar Auschwitz te duwen. Het Joodse kind, gearresteerd door de Gestapo in Brussel, was toen 11 jaar oud. “Wonder boven wonder overleefde hij de Shoah.

Eventail.be – Waarom nu dit boek schrijven?
Simon Gronowski – Ik wilde een boek schrijven dat heel toegankelijk zou zijn voor jong en oud, waarin ik vertel over alles wat me overkomen is en al mijn huidige ideeën, alle reacties die ik vandaag heb, maar op een heel eenvoudige, heel toegankelijke manier. Ik heb zestig jaar gezwegen. Maar mijn naasten kenden de essentiële feiten: ik ben van de trein gesprongen, ik ben mijn familie kwijtgeraakt. In de jaren 90 wilden ze dat ik mijn eerste boek schreef. Niet gemakkelijk, ik ben geen schrijver. In het verleden duiken en brieven van mijn vader en zus vinden was erg pijnlijk. “L’Enfant du 20e convoi is een technisch boek, vol details. Je moet zo precies zijn als een historicus. Ik wil alles wat ik schrijf bewijzen, omdat ik wil vechten tegen holocaustontkenning. Holocaustontkenners zijn geen gekken, ze zijn gevaarlijk, het zijn nazi’s. Ze willen één oorlog uit de weg ruimen zodat ze morgen andere kunnen begaan. Het is mijn plicht om te getuigen. Dit boek heeft mijn leven veranderd.

– Plaidoyer pour la paix richt zich vooral op jongeren
– Jonge mensen zijn de toekomst en ze zijn vaak in het nadeel omdat ze totaal onwetend zijn. Ze weten niets over oorlog. Toch zijn zij de mensen van morgen. Ik denk dat het heel belangrijk is om naar scholen te gaan, ik praat met kinderen van 10-11 jaar, de leeftijd die ik had toen ik uit de trein sprong. Mijn ontsnapping is een wonder. Ik pas me aan hen aan. Ze zijn gepassioneerd. Ze reageren. Ze stellen vragen.

–
– Ik ben opgegroeid in een gezin van liefde en cultuur. Deze liefde gaf me kracht voor de rest van mijn leven. Ik aanbad ook Ida, mijn zus. Zij was mijn ideaal. Haar verliezen was een enorme pijn. Ze was een geweldige klassieke pianiste. Toen ik 15 of 16 was, begon ik jazz te spelen, zonder muziek te hebben geleerd of een partituur te kunnen lezen. Na de oorlog was jazz een factor van evenwicht en integratie. Dat heeft me gered.

– Is de plicht om te herdenken een noodzaak?
– De plicht om te herdenken is het essentiële middel in de strijd tegen extreemrechts. Als ik uitleg dat de tragedie van mijn familie vergelijkbaar is met die van duizenden families, zijn mensen geschokt door deze misdaad omdat extreem rechts de bakermat is van racisme, fascisme, nazisme,antisemitisme en de haat waarvan ik het slachtoffer was. De plicht om te herdenken hangt af van historici. De getuigen zullen op een dag allemaal verdwijnen. Op dit moment is er geen enkele getuige van de oorlog van 14-18, dus de plicht om te herinneren is het werk van de geschiedenis met documenten, foto’s uit die periode… Fictiefilms, literatuur, stripverhalen en schilderijen helpen ons om het beter te begrijpen. Je kunt het verleden niet vergeten, want het kan terugkomen.

– Bent u bang voor een opleving van antisemitisme en extreemrechts?
– Ik ben helemaal niet bang, want ik wil jongeren waarschuwen. We moeten waakzaam zijn, de dreiging is er altijd. Maar ik ben vol hoop voor de toekomst omdat ik geloof dat de mens goed is, op een paar uitzonderingen na zoals Hitler en Dutroux, waar de maatschappij mee om moet gaan. De slechte mens vertegenwoordigt een minderheid. Over het algemeen zijn mensen goed. Daarom heb ik vertrouwen in de toekomst. Als niemand geïnteresseerd zou zijn in wat ik doe, zou dat zorgwekkend zijn.

– Je hebt je geloof in God verloren. Waarom?
– Ik geloofde in God, maar ik zag de gruwel. Ik zei tegen mezelf dat als God bestond, hij niet zou hebben toegestaan dat mijn moeder en zus werden vermoord toen ik 11 was, en mijn vader ook. Dus verloor ik mijn geloof. Ik werd atheïst. Je kunt zowel Jood als atheïst zijn. Het is een kwestie van keuze. Sommige mensen dragen zelfs een davidster, ze pronken ermee. Maar ik hou niet van labels. En ik denk dat ik een man ben zoals iedereen. Ik beschouw mezelf als Joods van oorsprong, een afkomst die ik nooit heb ontkend. Ik ben ook de zoon van een illegale immigrant, en dat is ook heel belangrijk.

– Hoe kijkt u aan tegen het Israëlisch-Palestijnse conflict?
– De oorlog is niet begonnen op 7 oktober 2023. Al 100 jaar, in 1917 om precies te zijn, zijn er voortdurend aanvallen geweest aan beide kanten. En tragedies. Hele Palestijnse dorpen zijn afgeslacht. Mijn neutraliteit ligt tussen deze twee antagonisten in. Omdat ik van beide volkeren houd. Dus ik kies geen partij. Maar ik verdedig de slachtoffers. Alle levens zijn gelijk. Het leven van een Palestijns kind is net zo waardevol als het leven van een Israëlisch kind. In gevallen van zelfverdediging, een rechtsbeginsel, mag de reactie niet disproportioneel zijn. Hamas heeft duizend mensen gedood, niet alleen Joden. Maar de Israëli’s hebben duizenden mensen gedood en gebombardeerd. Dit is laffe agressie tegen burgers. Ik weet niet of het genocide is, ik ben voorzichtig. Maar ik zeg wel dat het een bloedbad is. Ik spreek namens alle slachtoffers, namens alle barbaren. En ik ben ondubbelzinnig: ik ben tegen de Israëlische bombardementen in Gaza.

– Wat vindt u van antisemitisme en extreemrechts?
– Als er op dit moment sprake is van een spectaculaire toename vanantisemitisme, dan komt dat door de bombardementen in Gaza. De eerste regel van het jodendom is “Gij zult niet doden“. Ik herken het Jodendom niet in het Israëlische beleid. Het probleem van het Midden-Oosten moet worden opgelost om het probleem van het antisemitisme op te lossen. Er zijn altijd antisemieten geweest. Maar niet in deze proporties. Er zal een oplossing komen, want er is geen eeuwige oorlog. Op een dag zal er een einde aan komen. Er zijn overal veel tragedies. Maar er is altijd extreemrechts antisemitisme. Want extreemrechts is gevaarlijk. Je kunt het ook bestrijden door te stemmen. Alle Belgische partijen zijn democratisch, behalve één, het Vlaams Belang. Op deze partij moeten we niet stemmen. En ik zeg ook tegen de Fransen: “Stem niet op Le Pen “.

Foto omslag: © Joel Hoylaerts/Foto News