Laten we een wandeling maken op de Zavel

De wandeling zou kunnen beginnen voor de imposante poorten van het Egmontpaleis, ooit de residentie van het Huis van Arenberg en nu in gebruik door het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Een van de vleugels loopt langs de rue aux Laines, waar vroeger de wollen stoffen werden gedroogd die zo geliefd waren bij de zijdewevers. De enige overgebleven herenhuizen zijn hetHôtel de Beaufort, hetHôtel de Merode-Westerloo en hetHôtel de Lannoy, waarvan de begane grond het Dorotheum huisvest, een van de oudste veilinghuizen van Europa, opgericht in 1707! Niet ver daarvandaan is Arenberg Auctions gespecialiseerd in zeldzame boeken, manuscripten, atlassen, tekeningen en prenten. Een aantal kunstgaleries heeft enkele middenklassehuizen overgenomen in de lange rij eclectische, negentiende-eeuwse gebouwen die verrezen toen Brussel een snelle verstedelijking doormaakte. De straat leidt naar het Justitiepaleis, een van de meest emblematische monumenten van Brussel, beroemd om zijn Babylonische architectuur en de salle des pas perdus, waar de apologie van de leegte een eerbetoon is aan de megalomanie van Leopold II. Terug naar de Kleine Zavel, waar het plein, dat in 1890 werd opengesteld voor het publiek, een onverwacht groene omgeving biedt om even te stoppen en de omgeving achter de bloemperken te bewonderen. Maar wie weet dat deze neorenaissancetuin, gedomineerd door de standbeelden van de graven van Egmont en Hornes, in de plaats is gekomen van een voormalige begraafplaats?

Van papegaaien schieten tot de antiekmarkt

Het wordt omringd door neogotische poorten, waarbij elk van de achtenveertig zuilen een beeldhouwwerk herbergt dat de wereld van de gilden en oude ambachten van Brussel oproept. Het park kijkt uit op de kerk Notre-Dame des Victoires, die vele schatten herbergt. Ze dateert uit de 15e eeuw en heeft twee prachtige barokke kapellen van de getalenteerde beeldhouwer Lucas Faydherbe (1617-1697). Het religieuze gebouw kijkt uit over een trapeziumvormig plein dat altijd het decor is geweest voor festiviteiten en shows, van de 16e eeuw tot nu. Het Muziekfestival van de Zavel en de Nocturnes du Sablon, die eind november plaatsvinden, nemen het plein in wanneer de tijd rijp is. De wijk lag vlakbij de Coudenberg, waar het hof werd gehouden, en trok al snel de aristocratie aan, die er een aantal adellijke gebouwen liet optrekken. Het gebied werd ook het toneel van processies zoals de Ommegang, volksspelen zoals papegaaien schieten en markten zoals de paardenmarkt.

Antiquairs hebben het overgenomen en verlevendigen een wijk die rijk is aan restaurants, van Petits Oignons in de rue de la Régence tot l’Écailler du palais royal, een adres dat welbekend is bij liefhebbers van schelpdieren. Galeries, luxe winkels en kunsthandelaars omzomen het plein en de aangrenzende straten, waardoor ze een genot zijn om doorheen te wandelen. Sommige winkels hebben zelfs het koninklijke keurmerk gekregen als leveranciers van het hof, zoals chocolatier Marcolini, patisserie Wittamer en stomerij De Geest, die in 2026 haar 170-jarig bestaan viert. De winkel markeert een soort grens tussen de Zavel en de Kunstberg. Daal af naar de Place Saint-Jean en loop de gelijknamige straat in om een glimp op te vangen van een van de meest gedurfde architectonische prestaties van de jaren 1950 en 1960. Maar eerst heeft Galerie Bortier een verrassing in petto. De Galerie Bortier, die ooit op sterven na dood was, is nu nieuw leven ingeblazen met de inrichting van een gastronomische hoek met een selectie kazen, een wijnbar, Syrische en Libanese specialiteiten, een varkensslagerij, een trattoria, een maritiem loket en een literair café… noem maar op! Het complex is gewijd aan smaak en deelt de historische ruimte met de boekwinkels die het beroemd hebben gemaakt. Het werd ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar (1811-1880), die ook achter de Galeries royales Saint-Hubert zat. Een opmerkelijke laatbarokke gevel markeert de ingang van Galerie Bortier aan de kant van de rue de la Madeleine. Deze oude doorgang leidt naar de esplanade waar het monument is geplaatst dat is gewijd aan koningin Elizabeth, de meest verbazingwekkende vorstin die ons land ooit heeft gekend. Het staat tegenover een ruiterstandbeeld van koning Albert, haar echtgenoot, dat dateert uit 1954, voordat de gigantische bouwwerkzaamheden begonnen aan de beroemde Kunstberg, die destijds zoveel stof deden opwaaien.

Je moet je voorstellen dat lang geleden de Coudenberg bezaaid was met populaire lanen. De autoriteiten besloten ze te vervangen door een openbare tuin. Ze deden een beroep op de Parijse architect Jules Vacherot (1862-1925), die gebruik maakte van het hellende terrein om belvederes, esplanades, trappen, fonteinen en watervallen te creëren. Vijfenveertig jaar lang was het gebied favoriet bij de Brusselaars, voordat het werd vervangen door de Kunstberg.

Musea en ondergrondse gangen

Het monumentale stadscomplex dat de boven- en benedenstad met elkaar verbindt, werd in 1969 voltooid. Aan de ene kant bevinden zich het Algemeen Archief van het Koninkrijk en de Koninklijke Bibliotheek, die de kapel van het oude paleis omvatten dat in een paar schoppen werd verwoest. Aan de andere kant ligt het Congrespaleis, dat in 2009 een facelift onderging en werd omgedoopt tot $The Square – Brussels Convention Centre$. In het centrum ontwierp René Pechère (1908-2002) een hangende tuin met geometrische bloemperken. Buxussen omringen de vaste planten, terwijl aan weerszijden taxusbomen in cilinders naast rijen platanen in gordijnen staan. De grote trappen geven toegang tot het Koningsplein, maar lang daarvoor leidt een helling naar de binnenplaats van de Koninklijke Musea. Een standbeeld van Charles de Lorraine waakt over het complex, dat ook het paleis van de belanghebbende, zwager van keizerin Marie-Thérèse van Oostenrijk, omvat. Een opeenvolging van salons met muren bekleed met zijde uit Lyon volgt op de ceremoniële hal versierd met een achtentwintigpuntige ster, elk gemaakt van marmer uit onze streken. Hij was gouverneur van onze provincies tijdens de Oostenrijkse periode en stond aan de basis van de aanleg van het huidige Koningsplein, dat doet denken aan het Sint-Stanislasplein in Nancy. De paleiskapel doet denken aan de kapel in het kasteel van Lunéville in Lotharingen.

De culturele centra van de hoofdstad, het Magritte Museum en het Muziekinstrumentenmuseum (MIM), gevestigd in de voormalige Old England winkels, zijn nu bij iedereen bekend, net als de neoklassieke kerk Saint-Jacques-sur-Coudenberg waar de Minimes Cantat elke 3e of 4e zondag van de maand optreden. Maar het is de ondergrondse wereld die hier in het middelpunt van de belangstelling staat, want de overblijfselen van het paleis waar Karel V verbleef en waar de aartshertogen Albert en Isabella verbleven, zijn nu opengesteld voor het publiek. Het complex, dat werd blootgelegd tijdens archeologische campagnes, is zeker uniek in Europa. Een andere ondergrondse bezienswaardigheid kan ook worden bezocht op het Koningsplein. Dit is het museum van de kruisboogschuttersgilde, een broederschap die in 1381 werd opgericht en nu vijfentachtig leden telt! Wist je dat? En dat is nog maar een korte samenvatting van het moois dat te vinden is in deze historische wijken, waar de wind van de moderniteit waait.