"Enzo", de reis van een tiener

De 16-jarige Enzo(Eloy Pohu) verwerpt het bourgeois comfort van zijn sociale status en een vast onderwijstraject en komt oog in oog te staan met de harde realiteit van het werken als leerling metselaar op een bouwplaats in La Ciotat. Onderwijs, overdracht, verandering van sociale omgeving. Enzo, de klassenoverloper, kiest voor neerwaartse mobiliteit. Hij verlaat zijn oorspronkelijke burgerlijke sociale milieu om zich aan te sluiten bij een ander, dat van de arbeidersklasse. Hij wordt metselaarsleerling naast Vlad, een Oekraïense vluchteling. Een voorbijgaande fantasie? Dit is het handelsmerk van Laurent Cantet, met zijn politieke achtergrond en zijn confrontatie van twee werelden die niets bij elkaar zou moeten brengen. Robin Campillo, aan wie Laurent Cantet vroeg om de film “af te maken”, voegt zijn eigen persoonlijke touch toe terwijl hij trouw blijft aan het werk van de regisseur die drie weken voor de opnames overleed.

Eventail.be – Waar komt de titel “Enzo” vandaan?
Robin Campillo – Laurent kwam ermee. We hadden de titel Le Petit dernier bedacht. Toen sprak het idee van één voornaam ons aan. Een beetje zoals Aurélien (Louis Aragon), Sylvie (Guy de Maupassant), Marius, Fanny (Marcel Pagnol)… Een voornaam heeft het voordeel dat hij het personage introduceert en een portret schildert. Enzo was een logische keuze voor de film, als zoon van een Italiaanse vader.

– Dans quel état d’esprit étiez-vous avant et pendant le tournage ?
– Je n’arrive même pas à dire que j’étais triste parce que j’ai l’impression qu’il fallait être là pour la promesse d’être un “bon petit soldat”. Puis, très vite est venue une forme d’exaltation de se dire qu’à des moments dans la vie, il faut faire les choses, il ne faut pas réfléchir, il faut se lancer… C’était vraiment étrange. Et aussi assez joyeux. Évidemment, les derniers moments de Laurent étaient perturbants mais ce serait malhonnête de dire que je me suis fondu en larmes. Marie-Ange Luciani, la productrice et Gilles Marchand, le coscénariste, m’ont aidé sur le tournage. Comme je devais réaliser, j’étais plus dans l’action. C’était jubilatoire de ce que rien ne s’arrête, qu’un nouveau film de Laurent va sortir. Tout ça empêchait la tristesse.

– D’après vous, qu’avez-vous apporté de personnel dans le film ?
– Il m’est très difficile de le savoir. Quand on a discuté avec Laurent du fait que je reprenne le film, je lui avais dit : « je ne sais pas si le film va ressembler à ce que tu fais. Je ne peux pas te jurer que je vais faire la même chose. » « Mais il n’y a aucun souci. » m’avait-il répondu. Je suis plus obsédé par le rapport entre la sensorialité et la sensualité, comment on passe de l’un à l’autre. La sensualité du jeune Ukrainien qu’Enzo rencontre sur le chantier, passe aussi par l’ombre des branches d’arbres, la mer, le vent … On est éblouis. Comme un vertige amoureux, l’ouverture de son corps au monde. Tout ça, pour moi, doit se mélanger. Je pense que l’adolescence est aussi un moment où on mélange justement la sensorialité et la sensualité.

– In de meeste van zijn films is Laurent Cantet erg geïnteresseerd in de mannelijke adolescentie
– Eigenlijk heeft hij altijd met een jongen gewerkt omdat ik de indruk heb dat hij altijd het gevoel heeft gehad dat hij zelf zijn adolescentie had gemist. In het ziekenhuis vertelde hij ons “het spijt me, want ik was wild toen ik jong was “. Hij bedoelde iemand die gereserveerd was, die zich niet veel openstelde, die niet veel over zichzelf praatte… Ik denk niet dat hij zichzelf ooit heeft toegestaan om op deze manier over vrouwelijke personages te praten, omdat een jong meisje een andere adolescentie doormaakt waar hij geen weet van heeft. Ik denk dat belichaming en identificatie belangrijk voor hem waren. Maar tegelijkertijd belichaamt Enzo’s fascinatie voor Vlad ook een soort masculinisme. Het is wenselijker om een viriele man te zijn. Vlad vertegenwoordigt zowel de wereld van de arbeiders als de oorlog, de soldaten… Er is een soort zeer mannelijke broederschap.

– Wat is jouw kijk op de adolescentie?
– Ik denk dat je trouw moet blijven aan je adolescentie. Ik heb de indruk dat ik nooit een man ben geworden. Ik ben nog steeds een jongen, maar ik ben nog steeds oud. Het is heel vreemd. Mijn adolescentie en jeugd werden onmiddellijk verpest door de komst van AIDS. Het vernietigde mijn zorgeloze geest en verhinderde me tegelijkertijd om een complete man te worden. Ik heb me altijd een beetje onzeker gevoeld. Voor mij is de adolescentie een crisisfase die je een tijdje in je leven moet vasthouden. Het stelt je in staat om jezelf in vraag te stellen, om een beetje aan jezelf te twijfelen, om te denken dat je niet geschikt bent voor deze maatschappij, voor liefdesverhalen. Eigenlijk is het goed om niet zeker van jezelf te zijn.

– Enzo speelt een omgekeerde klassedefector
– Het was echt Laurents idee. Toen hij me een eerste versie van het script gaf om te lezen, vond ik het verhaal van de omgekeerde klassenvervreemder buitengewoon. Hij had het er al heel lang over. L’adolescent en rupture ban toont ook de confrontatie tussen een vader en zijn zoon. Enzo wijst zijn nogal welwillende vader af. De maatschappij heeft ons ingehaald, want tieners weigeren nu heel vaak om bij hun ouders of de bourgeoisie te horen en willen tatoeëerder, arbeider of kok worden. Ze streven naar heel concrete banen, alsof ze zich zorgen maken over het gebrek aan betekenis in banen, vooral intellectuele of culturele banen… Het is misschien ook een afwijzing van het kapitalisme. Veel tieners staan echt kritisch tegenover het geld dat binnenkomt zonder dat er iets geproduceerd wordt. Het is waar dat het bouwen van muren, het nemen van tatoeages, het markeren van lichamen, allemaal meer plezier geven aan wat je produceert.

– Enzo vraagt zijn moeder ” hoeveel verdien je? ”
– Het is een vraag die je als kind nooit stelt. Het is taboe om je ouders te vragen hoeveel ze verdienen. Enzo vraagt zich af wat zijn plaats is in dit gezin, waar het op gebaseerd is. De vader en moeder werken, maar hun luxe huis komt uit een erfenis. Daar leven ze van. Enzo vraagt zijn moeder hoeveel ze precies verdient, wetende dat ze meer verdient dan zijn vader. Hij voelt een taboe. Het is alsof hij iets overschrijdt, alsof hij haar iets persoonlijks vraagt, bijna seksueel. Hij betreedt een wereld van intimiteit. Zijn moeder schaamt zich enorm.

“Enzo” door Laurent Cantet en Robin Campllo. Met in de hoofdrollen : Elodie Bouchez, Pierfrancesco Favino, Eloy Pohu.

In de bioscoop op woensdag 2 juli 2025.